RÓŻNOŚCI

Księża Skalscy

Ksiądz Antoni Skalski urodził się w 1878 roku w Sawczynie jako pierwsze dziecko Józefa Skalskiego ( 1844-1913 ) i Anastazji Skalskiej zd. Ramstein ( 1860-1942 ). Miał pięcioro rodzeństwa : Szymona Edmunda (1881-1950 ), Józefa ( 1883-1941 ), Teofilę ( 1892-1956 ), Marię (1894-1966 ) i Stanisława ( 1896-1975 ). W 1901 roku ukończył Seminarium Duchowne w Żytomierzu. Po święceniach kapłańskich został wikariuszem w parafii w Nowogradzie Wołyńskim, a od 1904 roku pełnił funkcję administratora parafii w Kodymie w dekanacie Bałta. W 1915 roku udzielił w kościele w Kodymie sakramentu chrztu św. swojemu bratankowi – Stanisławowi Skalskiemu, późniejszemu generałowi pilotowi. W latach dwudziestych XX wieku nadal pozostawał w Kodymie, administrował również parafie, które pozbawione były księży.

Ks. Antoni Skalski został aresztowany 25.01.1930 roku. Początkowo więziony był w Winnicy, następnie w Kijowie, a od 15.06.1930 roku w Charkowie. W dniach 21-27.07.1930 roku odbył się proces 30 Polaków z Ukrainy, w tym 11 księży. Ks. Antoni Skalski został skazany na śmierć, z zamianą tego wyroku na 10 lat więzienia i 5 lat utraty praw publicznych bez konfiskaty mienia na podstawie art. 29 KK USSR. 26.09.1930 roku w grupie 10 księży z więzienia charkowskiego został wysłany do łagru w Kotłasie n. Dźwiną. Wszyscy osadzeni zostali niebawem przewiezieni do politizolatora w Jarosławiu n. Wołgą. Ks. Antoni Skalski pozostawał tam od listopada 1930 do połowy 1932 roku.

15.09.1932 roku na podstawie porozumienia pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Rosją sowiecką, dotyczącego wymiany więźniów politycznych, przybył do Polski.

W latach 1934-1939 pracował na terenie archidiecezji wileńskiej, najpierw jako administrator parafii Rohoźnica w dekanacie Wołkowysk, a następnie w maju 1936 roku został proboszczem kościoła pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Białowieży. Kontynuował tam budowę kościoła. W prowadzeniu parafii białowieskiej pomagała mu siostra – Teofila Skalska-Szabowska, która grała na fisharmonii i prowadziła chór kościelny. Z księdzem Antonim mieszkała również jego matka do swojej śmierci w 1942 roku. Ksiądz Antoni Skalski zmarł w Białowieży 13.11.1953 roku na atak serca. Został pochowany przy kościele obok swojej matki Anastazji i brata Szymona Edmunda.

Ks. Antoni Skalski był prałatem oraz szambelanem papieskim.

Ks. infułat Teofil Aleksander Skalski urodził się 14.03.1877 roku w Kiryłówce. Został ochrzczony w kościele w Berszadzie. Był synem Gotfryda Skalskiego ( 1837-1888 ) i Teofili Skalskiej zd. Niwińskiej. Miał czworo rodzeństwa : Kazimierza Skalskiego, Marię Skalską- Warpechowską, Władysławę Skalską i Zofię Skalską-Krummel. Ks. Antoni Skalski był jego stryjecznym bratem.

Ks. Teofil Skalski ukończył gimnazjum w Niemirowie, następnie w 1894 roku wstąpił do seminarium duchownego w Żytomierzu. W 1898 roku został skierowany na studia do Akademii Duchownej w Petersburgu, którą ukończył z odznaczeniem w 1900 roku uzyskując stopień magistra teologii. W tym samym roku otrzymał święcenia kapłańskie. Od 1902 roku był profesorem prawa kanonicznego, filozofii i homiletyki w Seminarium Duchownym w Żytomierzu oraz jego inspektorem.

W tym czasie otrzymał godność kanonika i tytuł prałata kapituły łucko – żytomierskiej przy dużej niechęci władz carskich. W tym czasie ks. Skalski był założycielem kilku stowarzyszeń religijnych.

W 1913 roku został mianowany proboszczem parafii św. Aleksandra w Kijowie przy wyraźnym sprzeciwie i niechęci gubernatora kijowskiego. W czasie I wojny światowej i pierwszym okresie władzy sowieckiej obok pracy duszpasterskiej zajął się działalnością charytatywną na rzecz napływowej ludności polskiej. Był prezesem Katolickiego Stowarzyszenia Dobroczynności oraz członkiem Wydziału Głównego Polskiego Komitetu Wykonawczego na Rusi.

W sierpniu 1919 roku został aresztowany na kilka dni jako polski zakładnik. 11.05.1920 roku został mianowany przez biskupa Ignacego Dub-Dubowskiego jego wikariuszem generalnym diecezji łucko- żytomierskiej, która była niedostępna dla osobistej obecności biskupa. Po wycofaniu wojsk polskich z Kijowa w czerwcu 1920 roku pozostał na dotychczasowym stanowisku pomimo nalegań, aby wyjechał do Polski. Ks. Teofil Skalski został aresztowany po raz drugi 2.05.1921 roku za odmowę przekazania władzom sowieckim inwentarza kościelnego. Został zwolniony dzięki interwencji Polskiej Misji Repatriacyjnej w Wydziale Spraw Zagranicznych Kijowskiego Komitetu Wykonawczego po wpłaceniu kary w wysokości 300 tysięcy rubli. W listopadzie 1922 roku został mianowany protonotariuszem apostolskim ( infułatem ) i administratorem diecezji żytomierskiej. W tym czasie był wielokrotnie wzywany przez GPU ( wiosną 1926 roku aż 19 razy ).

W 1925 roku ks. Teofil Skalski otrzymał uprawnienia administratora apostolskiego na terenie diecezji żytomierskiej w granicach ZSRR z władzą ordynariusza ( ad nutum amovibilium – z możliwością odwołania ze stanowiska ). Oficjalną nominację na to stanowisko wręczył mu tajny wysłannik papieski biskup Michel d’Herbigny 31.03.1926 roku.

Ks. Skalski został aresztowany 9.06.1926 roku jako pierwszy z potajemnie mianowanych administratorów papieskich. Do 26.10.1926 roku więziony był w Kijowie, następnie został przewieziony do więzienia GPU w Moskwie ( na Butyrkach ). 28.01.1928 roku po trwającym 8 miesięcy śledztwie ks. Skalski został skazany przez Wydział Wojskowy Najwyższego Trybunału ZSRR na 10 lat ciężkiego więzienia, konfiskatę mienia i utratę praw publicznych na 5 lat. W procesie tym, przy drzwiach zamkniętych, prokurator żądał kary śmierci. Podstawą wyroku skazującego była pomoc polskiej młodzieży z Ukrainy w wyjazdach do Polski, wydawanie zaświadczeń dla uzyskania w Konsulacie Polskim wiz wyjazdowych do Polski, kontakty z polskimi placówkami dyplomatycznymi i biskupami w Polsce, popieranie nauczycieli polskich w walce z komunizmem, przechowywanie ściganych księży, przynależność do podziemnej rzekomej organizacji „Orzeł Biały” oraz szpiegostwo na rzecz Polski w celu oderwania prawobrzeżnej Ukrainy do granic Polski – ten zarzut został uchylony z powodu braku dowodów.

Wiosną 1928 roku ks. infułat Teofil Skalski został przewieziony do politizolatora w Jarosławiu n. Wołgą, po 3 miesiącach umieszczony w więzieniu na Butyrkach w Moskwie, a pod koniec 1930 ponownie skierowany do Jarosławia.

15.09.1932 roku na podstawie wymiany więźniów pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a ZSRR znalazł się w Polsce. W latach 1933-1939 był proboszczem parafii katedralnej w Łucku. Wielokrotnie informował prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda o sytuacji Kościoła i księży więzionych w ZSRR wysyłając dokumentację i prosząc o interwencję. Jednocześnie organizował pomoc materialną dla uwalnianych księży.

Po wybuchu II wojny światowej i wkroczeniu wojsk sowieckich 14.10.1939 roku opuścił Łuck pod wpływem biskupa Adolfa Szelążka. Następnie ks. Skalski trafił pod okupację niemiecką. W obozie dla ludności cywilnej w Asch odbył kilkumiesięczną kwarantannę. Arcybiskup krakowski, metropolita Adam Sapieha dołożył wielu starań, aby ks. Skalski został uwolniony i odesłany do Krakowa.

Po dwuletniej rezydencji w Nowym Targu ks. inf. Teofil Skalski został 19.09.1942 roku mianowany proboszczem w parafii pw. Michała Archanioła w Mszanie Dolnej ( archidiecezja krakowska ), gdzie zmarł 12.04.1958 roku. Ks. Teofil Skalski został pochowany na cmentarzu parafialnym w Mszanie Dolnej.

Ks. infułat Teofil Skalski jest autorem wspomnień „Terror i cierpienie. Kościół katolicki na Ukrainie 1900-1932”.

Ks. Teofil Skalski był administratorem apostolskim diecezji łucko-żytomierskiej, protonotariuszem apostolskim ( infułatem ), kanonikiem i prałatem kapituły łucko-żytomierskiej.

Źródło : ks. Roman Dzwonkowski, Losy duchowieństwa katolickiego w ZSRR 1917-1939.